De bekendste (onbekende) ontdekking van Breda!

Dokter Jan Ingenhousz was een Bredase arts, chemicus en plantkundige. In 1779 deed hij zijn grootste ontdekking: fotosynthese, waarbij groene planten koolstofdioxide uit de lucht absorberen en omzetten in zuurstof, dankzij zonlicht. Daarnaast staat hij bekend als de arts die met succes de familie van keizerin Maria Theresia uit Wenen inentte tegen pokken in 1768. Lees hier een korte tekst over deze historische stadsgenoot door Mieke Rijkers, Historisch medewerker van het Stadsarchief Breda. 

Dat de ontdekking van fotosynthese door een historische stadgenoot werd gedaan is voor veel Bredanaars onbekend. In samenwerking met de Bredase Maand van de Geschiedenis dagen Stadsarchief Breda, Stedelijk Museum Breda, Nieuwe Veste en KOP daarom drie getalenteerde startende kunstenaars uit om een hedendaags kunstwerk voor in de openbare ruimte te ontwerpen, geïnspireerd op de baanbrekende ontdekkingen van deze in Breda geboren wetenschapper. In deze expositie tonen we schets voorstellen van kunstenaars Bart Pols, Maga Berr en Mike Anna. 

Openingstijden: wo t/m vrij van 13:00-17:00
Locatie: Breda Botanique, Parade 12 in Breda

De expositie is te bezoeken t/m 27 oktober.

Publieksstem 

Tijdens de Bredase Maand van de Geschiedenis krijgen bewoners en bezoekers de kans om te stemmen op het ontwerp dat hen het meest aanspreekt. De stem van het publiek telt mee in de uiteindelijke beslissing van de commissie, die een van de ontwerpen selecteert met de intentie voor permanente plaatsing in de openbare ruimte van Breda. Dit proces stelt de stad in staat om actief betrokken te zijn bij de creatie van een nieuw kunstwerk. 

Over de kunstenaars

Maga Berr

Maga Berr is geïnspireerd door het proces van transformatie bij fotosynthese. Haar modellen zijn een vormonderzoek waarmee ze reflecteert op de essentie van het leven, waarin alles voortdurend verandert. Ze gebruikt hiervoor vormen uit de natuur die op zichzelf al hybride of meerzijdig van aard zijn. ‘s Nachts transformeren ze zichzelf tot verlichte wezens. Met haar werk creëert ze een plek waar mensen elkaar kunnen ontmoeten.

Als kunstenaar observeert Maga Berr de relationaliteit en dynamiek van interacties tussen wezens in onze hedendaagse wereld en door de geschiedenis heen. Haar visie als kunstenaar is het stimuleren van genezing door middel van kunst. Ze put uit de wijsheid van de voorouderlijke pre-Colombiaanse kosmos visies, van dromen, de natuur en haar verbeeldingskracht. Met haar werk wil ze onevenwichtige machtsverhoudingen in samenlevingen metaforisch herstellen. Ze gebruikt sculptuur en installatie om een ​​conglomeraat van werelden weer te geven. Installaties worden habitats waar de interactie tussen bezoekers leeft. Alle texturen, vormen, combinaties en dimensies binnen haar werk drukken de emotie uit van onderliggende verhalen. Met haar werk geeft ze ruimte aan elementen die vergeten zijn, maar die van belang zijn om van het leven iets moois te maken.

Mike Anna

Het werk Tuurstenen van Mike Anna sluit aan bij zijn fascinatie over het microscopische kleine tegenover het kosmische grote. Zijn ontwerp bestaat uit drie ruwe stenen die verhoogd zijn op palen. Aan de voorzijde van elk van deze keien vindt zich een ronde perforatie, die dient als kijkgaatje. Wanneer je een oog tegen de steen drukt zie je, zoals kijkend door een telescoop, in drie doorzichtige taferelen het splitsen van een bladgroenkorrel. Bladgroenkorrels maken fotosynthese mogelijk in planten. Ze vermenigvuldigen zich door splitsing, net als de cellen in ons eigen lichaam.

Bart Pols

Beeldend kunstenaar Bart Pols benadert fotosynthese als een proces van geven en nemen. Hij ontwierp het concept voor een indrukwekkende, vijf meter hoge, aluminium gegoten Berkenboom met handen als bladeren. De handen in de vorm van kommen verwijzen zowel naar bedelen als offeren en ze zijn zó ontworpen dat ze tevens regenwater opvangen, waardoor na verloop van tijd algen en mossen in de handen kunnen groeien. Het kunstwerk neemt zo daadwerkelijk deel aan fotosynthese. Pols beoogt inwoners van Breda te betrekken bij het maken van zijn werk; hij wil de handen van lokale bewoners afgieten om ze als onderdeel van het kunstwerk te integreren. Een andere betekenislaag is de rol van de pionier. De Berkenboom groeit als eerste boomsoort op vegetaties als bijvoorbeeld heide, voordat andere boomsoorten er kunnen gedijen. Hiermee verwijst hij naar de baanbrekende rol van dr. Jan Ingenhousz als pionier in de wetenschap. In de boomspiegel verwerkt hij verwijzingen naar het werk, leven en de ontdekkingen van de historische persoon dr. Jan Ingenhousz. Zo is het werk niet alleen een visuele creatie, maar ook een interactieve en symbolische viering van de relatie tussen mens, natuur en wetenschap.

Terugblik Fieldtrip

Op vrijdag 1 september namen we de kunstenaars mee op fieldtrip door Breda. We organiseerden samen met de partners een uitgebreid programma om de kunstenaars onder te dompelen in het thema en op een aantal bijzondere plekken in Breda kennis te laten maken met fotosynthese en de historische persoon dr. Jan Ingenhousz. We startten bij het Stedelijk Museum Breda waar beeldend kunstenaar Mandy den Elzen haar eigen werk presenteerde en vervolgens een rondleiding gaf door de tentoonstelling Arcadia van Ruud van Empel. Vervolgens verzamelden bij het werk De Vrijheidsboom van Jennifer Tee in het Valkenberg park, waar Jacqueline Kostermans van de Gemeente Breda toelichting gaf over wat er allemaal komt kijken bij een kunstopdracht van de gemeente. Vervolgens kregen we van Karlijn Muller een korte rondleiding in de Makers Base van Nieuwe Veste. Zij lichtte de mogelijkheden om daar te werken toe. We eindigden de fieldtrip met een bezoek aan Stadsarchief Breda, waar historisch medewerker Mieke Rijkers een aantal bijzondere stukken over dr. Jan Ingenhousz voor ons had klaarliggen. Ondermeer zijn testament, een handgeschreven notitieboekje waarin hij als arts aantekeningen maakte en persoonlijk ingekleurde tekeningen van wat hij als wetenschapper door zijn microscoop observeerde. (foto’s: Linsey Kuijpers)

De Bredase Maand van de Geschiedenis
Oktober is de Maand van de Geschiedenis, het grootste geschiedenis evenement van Nederland. Samen met talloze musea, bibliotheken, boekhandels, archieven en andere culturele instellingen wordt geschiedenis bij miljoenen Nederlanders onder de aandacht gebracht. Onder het motto ‘Ontdek gisteren, begrijp vandaag’ zetten zij in 2023 met het thema ‘Eureka!’ geschiedenis in de spotlight.

Sinds 2018 geven Nieuwe Veste, Stadsarchief Breda en Stedelijk Museum Breda lokaal gezamenlijk invulling aan de landelijke Maand van de Geschiedenis in Breda. Ze verenigen de krachten in de stad en brengen de hele maand een gevarieerd programma op verschillende locaties. Sinds 2022 geldt het programma van de Bredase Maand van de Geschiedenis als officiële spin-off van het landelijke initiatief. 

Dit project wordt mede mogelijk gemaakt door bijdrages van KOP, de Bredase Maand van de Geschiedenis en de gemeente Breda.